Gotycki kościół w Pasymiu to nie tylko zabytek architektury stanowiący świadectwo historii kościoła i miasta. To także skarbnica archiwaliów, w tym niezwykle interesujących starodruków i manuskryptów.
W parafialnym archiwum uwagę przyciągają Biblie z czerpanego papieru, oprawne w drewno i tłoczoną skórę, spięte rzemieniami i klamrami. Najstarsza z nich pochodzi z 1650 roku. Zgromadzony zbiór Biblii jest bardzo ciekawy zarówno pod względem edytorskim jak i historycznym. Oprócz wartości religijnych kolejne wydania Biblii pokazywały zmiany wynikające ze zmiany stylów w edytorstwie, introligatorstwie, nurtów w sztuce itp. Są też ciekawym źródłem badań językoznawczych – zawsze były wynikiem dostosowywania się tłumaczeń do rozwoju języka tak, aby czytelnik nie musiał się zmagać z określeniami, które wyszły z codziennego użycia. Z uwagi na burzliwe dzieje Kościoła Ewangelickiego na Mazurach po 1945 roku niewiele takich ksiąg zachowało się w parafialnych archiwach. Aby zabezpieczyć i zachować dla przyszłych pokoleń unikatowe na naszym terenie egzemplarzy starodruków w latach 2016 – 2017 przy wsparciu Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (MKiDN) przeprowadziliśmy prace konserwatorskie zbioru Biblii z XVII i XVIII wieku.
W parafialnym archiwum znajduje się także ciekawy zbiór edyktów królewskich z lat od 1723 do 1799. Edykt (łac.edictum) to opublikowane zarządzenie lub obwieszczenie). Zbiór pasymskich edyktów powstał na ziemiach, które od wieków zamieszkiwane były przez społeczność zróżnicowaną kulturowo: Polaków, Niemców, Prusów, Litwinów. Opublikowane w językach polskim, niemieckim a także litewskim zarządzenia trzech królów pruskich oraz carycy Elżbiety Piotrownej Romanowej ukazują dziedzictwo historyczne, wielokulturowe i wielowyznaniowe tej ziemi, są świadectwem dawnych czasów i źródłem informacji na temat historii oraz różnych płaszczyzn codziennego życia mieszkańców. W roku 2017 ponad sto edyktów najbardziej zagrożonych nieodwracalnym uszkodzeniom przywrócony został właściwy stan.
Wszystkie prace konserwatorskie starodruków zostały przeprowadzone przez wyspecjalizowaną pracownię konserwacji papieru Pani Moniki Bogacz-Walskiej z Olsztyna.
Biblia z 1650 roku
Biblia z 1708 roku
Edykty
